Is een vrouw zwanger en is abortus of zelf voor het kind zorgen geen optie (meer)? Dan kan ze overwegen het kind af te staan ter adoptie. Een ingrijpende beslissing, die niet zomaar genomen is.
Aan het besluit gaat een heel keuzeproces vooraf. Daarom is er een bedenktijd ingesteld van drie maanden vanaf de bevalling. Fiom helpt de vrouw – en de biologische vader indien betrokken – in dit proces om tot het maken van een keuze te komen.
‘Van een echte keuze was vaak geen sprake’
De aard en omvang van gedwongen adoptie in Nederland in kaart brengen. Dat beoogt het rapport ‘Beklemd in de scharnieren van de tijd. Beleid, praktijk en ervaringen van afstand ter adoptie door niet-gehuwde moeders in Nederland tussen 1956 en 1984′. Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van de minister van Veiligheid en Justitie en is in mei aan de Tweede Kamer toegezonden. Fiom werkte mee door dossiers uit het archief beschikbaar te stellen en contact te leggen met afstandsmoeders en (oud-)medewerkers voor interviews.
Doel van het onderzoek was zicht te krijgen op de praktijk van afstand ter adoptie sinds de invoering van de Adoptiewet in 1956 tot aan de intrede van de Abortuswet (1984). Een belangrijke vraag was in hoeverre er sprake is geweest van dwang. Aanleiding tot het onderzoek was een rondetafelgesprek met leden van de Tweede kamer. Fiom was groot voorstander van een nader onderzoek.
Informele dwang
In de jaren ‘56 – ‘84 was ongehuwd moederschap een taboe in de samenleving. Van een echte eigen keuze was vaak geen sprake en meestal was de druk om afstand te doen groot. De onderzoekers hebben geen aanwijzingen gevonden dat er sprake zou zijn geweest van formele dwang. Wel hebben afstandsmoeders zeker informele dwang ervaren.
Reactie Fiom
De ervaringen van de afstandsmoeders uit de interviews laten zien dat huisartsen, maatschappelijk werkers, ouders en andere betrokkenen een moeder dusdanig onder druk konden zetten, dat zij bij het maken van de keuze haar kind af te staan geen gehoor meer kon geven aan haar eigen wens om het kind te houden. Lees de reactie van Fiom op het rapport.
Steeds vaker krijgen we binnen Fiom te maken met cliënten die geen Nederlands spreken en die we graag willen helpen. Een goede reden om een tweetal brochures in het Engels beschikbaar te stellen.
Voortaan is ‘Giving up a child for adoption‘ (Afstand ter adoptie) ook via onze site te downloaden en bestellen.
In 2016 hadden 60 vrouwen een voornemen tot afstand ter adoptie waarvan er 17 daadwerkelijk afstand deden. Dat is bekend geworden in het rapport ‘Voornemens afstand ter adoptie in Nederland 2016’.
Voor 28 van de 60 moeders bleek er meer mogelijk dan zij aanvankelijk dachten: ze gingen toch zelf voor hun kind zorgen. Acht kozen voor een pleegplaatsing, waarbij ze contact met hun kind konden houden.
Enkele gegevens uit het rapport
De gemiddelde leeftijd van de vrouwen met een voornemen tot afstand in 2016 was 25,7 jaar. De helft van hen was jonger dan 25 jaar. Het grootste gedeelte (2/3) van de vrouwen die in aanraking kwamen met afstand ter adoptie was van Nederlandse afkomst. Bij 12 van de 60 vrouwen speelde een geloofsovertuiging mee. Opvallend was de late aanmelding bij de hulpverlening: meer dan de helft van de vrouwen meldde zich aan bij een zwangerschapsduur langer dan 30 weken, en 19 van de 60 vrouwen pas bij 35 weken zwangerschap of meer.
Bij een derde van de vrouwen speelde geheimhouding een rol bij hun overweging afstand te doen van hun kind. De reden verschilde per situatie: bijvoorbeeld de kans op verstoting/eerwraak of op geweld vanuit de verwekker.
Voor het eerst: nationaal overzicht compleet
De gegevens zijn verzameld bij de instanties die de moeder volgens het protocol in deze situatie begeleiden. Naast Fiom zijn dit de grootstedelijke Fiom-bureaus (Amsterdam en Utrecht) en Siriz. In 2016 is voor het eerst ook informatie opgehaald bij de Raad voor de Kinderbescherming. Dit aangezien zij betrokken is bij elke situatie waarin een baby geboren wordt en er in het gezag moet worden voorzien. Hiermee is het overzicht van alle voornemens, voor het eerst, nationaal compleet.
begeleide vrouwen met een voornemen tot afstand ter adoptie
(waarvan 49 nieuwe trajecten)
paginaweergaven online Kenniscollectie
‘Afstand ter adoptie’
gastlessen afstand ter adoptie aan professionals (gynaecologen, Beschermde Wieg, politie, obstetrie)
Het ministerie van VWS is in 2017 op werkbezoek geweest bij Fiom in Den Bosch. Aanleiding voor de afspraak was de discussie over de vondelingenkamers in de Tweede Kamer. Het ministerie wilde graag onze input. Aanwezig vanuit het ministerie waren Directeur-generaal Angelique Berg en haar adviseurs. We hebben onze gasten bijgepraat over onze hulp op maat bij ongewenste zwangerschappen, afstand ter adoptie, afstammingsgegevens en onze visie op het thema vondelingenkamers.
Belangrijkste onderwerpen waarover gesproken is:
“Baby te vondeling gelegd bij politiebureau”, kopten de kranten in 2012. En daarna: “Moeder vondelingetje opgespoord”. Joyce, toen 35 jaar oud en moeder van een 15-jarige zoon, vertelt haar verhaal. Hoe kwam ze ertoe om haar baby te vondeling te leggen?
‘Ik was al een tijdje alleen toen ik via ChatPlaza een man leerde kennen. We spraken een paar keer af en kregen uiteindelijk een relatie. Maar na een tijdje voelde ik me toch niet zo prettig meer bij hem, omdat alles moest zoals hij het wou. Zijn wil was wet.
Elk jaar overwegen gemiddeld tachtig ongewenst zwangere vrouwen in Nederland hun kind af te staan ter adoptie. Als hun voornemen tot afstand van tevoren bekend is, wordt de bevalling om die reden in het ziekenhuis gepland. Ook een vrouw die onverwachts bevalt en haar kind wil afstaan komt vaak in het ziekenhuis terecht. Wat moet het ziekenhuis doen als het hier mee te maken krijgt?
De ‘Handleiding Afstand ter Adoptie Ziekenhuis en Fiom’ is een leidraad voor ieder ziekenhuis om te gebruiken in het geval het te maken krijgt met een zwangere vrouw die afstand overweegt.
Fiom heeft een inventariserend onderzoek gedaan naar het beleid rondom afstand ter adoptie in de ons omringende landen. Ook de stand van zaken rond anoniem bevallen en vondelingen is daarin meegenomen. Het onderzoek betrof Frankrijk, België, Duitsland en Engeland.
Het inventariserend onderzoek laat zien hoe (enkele) andere landen hun beleid rondom afstand ter adoptie hebben geregeld. De analyse geeft een uitgebreid beeld van beleid en praktijk in de ons omringende landen en vult bestaande kennis aan.
’We kunnen vanuit voortschrijdend inzicht reflecteren op wat we anders hadden kunnen doen, maar op deze manier kunnen we ook proactief ons beleid tegen het licht houden en er van leren.’
58 van de 74 vrouwen die zich in 2015 meldden met een voornemen tot afstand ter adoptie maakten na drie maanden bedenktijd een andere keuze. Zij gingen zelf voor hun kind zorgen of kozen voor perspectief biedende pleegzorg.
Het beeld dat het vooral jonge meisjes betreft die kiezen voor het voornemen tot afstand ter adoptie klopt niet met de werkelijkheid. In 2015 beschouwden zestien vrouwen afstand ter adoptie als de beste keuze voor henzelf en voor hun kind. Hun omstandigheden en motieven zijn niet samen te vatten, iedere situatie is weer anders en uniek.
Ze hebben één overeenkomst: ze zagen adoptie als de beste kans voor hun kind op een goed leven.
Afstand ter adoptie is in Nederland sinds 1956 juridisch mogelijk. Voor die tijd zochten ongewenst zwangere vrouwen zelf naar pleegouders, in hun kennissenkring of via advertenties in de krant. Of zij legden hun kind te vondeling.
Latere wetgeving en maatschappelijke veranderingen zoals de pil en de mogelijkheid tot abortus brachten hier verandering in. Het aantal vrouwen dat hun kind ter adoptie afstond, is door al deze ontwikkelingen afgenomen van gemiddeld 1000 naar gemiddeld 20 per jaar. Sommigen hebben nog groot verdriet om het verlies van hun kind. Lees het artikel uit tijdschrift Jeugdbeleid.
Elk jaar overwegen gemiddeld tachtig ongewenst zwangere vrouwen in Nederland hun kind af te staan ter adoptie. Wat kunnen verloskundigen hiermee doen als zij ermee te maken krijgen? Astrid Werdmuller, senior specialist Afstand ter adoptie, Fiom, geeft uitleg in het Tijdschrift voor Verloskundigen.
Dit artikel geeft inzicht in de groep van vrouwen die overwegen hun kind af te staan en gaat in op de rol van de verloskundige en het ziekenhuis bij een dergelijk voornemen. Doel is dat iedere verloskundige goed op de hoogte is van de procedure en verwijsmogelijkheden, zodat de vrouw adequate hulp krijgt in deze vaak uiterst pijnlijke en stressvolle situatie.